Michael sierpień - wrzesień 2007

6 / 16

MICHAEL Journal: 1101 Principale St., Rougemont QC, J0L 1M0, Canada • Tel.: (450) 469-2209 • Fax (450) 469-2601
Dwumiesięcznik MICHAEL: ul. Komuny Paryskiej 45/3A, 50-452 Wrocław, Polska • Tel.: (071) 343-6750 • sierpień-wrzesień 2007
Feliks Koneczny
Z woli Bożej składa się człowiek z duszy i ciała,
musi więc oddawać się zabiegom także material­
nym. Według nauki katolickiej wszelka czynność
może być uświęcona. Chodzi o to, żeby pracować
w pocie czoła i zarabiać na życie bez urazy moral­
ności religijnej.
Wszelka reforma wymaga atoli środków finan­
sowych (wie o tym każdy gospodarz wiejski).
Pieniądz i Kopernik
Polski pieniądz był (jak mówiono) „podły”. Pa­
pierowego jeszcze w Europie nie znano; kruszcowy
zaś prześmiewano już około r. 1650, że była to
„szczera blaszka albo rybia łuska, którą zdmuch­
niem”. W r. 1661 srebrny pieniądz
polski wartości nominalnej 30 gro­
szy posiadał wartość rzeczywistą
zaledwie groszy 12. W ciągu sześ­
ciu lat (1663-1669) kurs pieniądza
spadł o 100%. Przy zmianie weksli
w Belgii tracił polski kupiec 16%.
Nie do wiary, a jednak prawdziwym
jest fakt, że od czasu „potopu” aż
do reform Czartoryskich nie było w
Polsce żadnego banku. Na reformę
pieniądza i uzdrowienie waluty zdo­
byto się dopiero w r. 1766. Wiadomo
każdemu, że następnie (bo pośred­
nio skutkiem tego!) dokonywano
szeregu innych reform.
Obowiązują zaś w historii pew­
ne prawa ekonomiczne, wykryte
jeszcze w XVI w. przez Mikołaja Ko­
pernika – (ten sam, który był lekarzem, inżynierem,
wielkim ekonomistą i największym astronomem).
Jedno z nich opiewa, że przy „podłym” pieniądzu
muszą upaść i rzemiosła i nauki, a najbardziej cier­
pią na braku waluty warstwy uboższe. Spełniło się.
Lepszy rzemieślnik przystawał na służbę do dworu
pańskiego, bo inaczej nie miałby dla kogo praco­
wać; uczeni zaś nie mogli oddawać się swym ba­
daniom naukowym, bo musieli gonić za każdym i
jakimkolwiek zarobkiem.
Podobnież kategoria dobrobytu ma swoje związ­
ki na wszystkie strony. O głodzie i chłodzie ciężko
uczyć się samemu, a cóż dopiero nauczać drugich!
Nędza obniża oświatę, dobrobyt może ją podnosić.
Któż nie przyświadczy, że obniżenie wartości pie­
niądza przyczynia się do zubożenia ogółu? Spo­
strzegł to pierwszy Mikołaj Kopernik (1543), sława
naszego narodu. Wydał osobną rozprawę naukową
o tym, jak „pieniądz podły” pociąga za sobą ubytek
artystów, pisarzy, uczonych, a nawet dobrych rze­
mieślników.
Dobry pieniądz o pełnej walucie jest najlepszym
protektorem i nauk i rzemiosł; przy lichym pieniądzu
i jedno i drugie musi upadać. Kraj bogacący się ma
z czego utrzymać artystów, pisarzy, uczonych. Przy
równej zdatności i ochocie, a przy lepszym zdrowiu,
rozwinie się większa wydatność pracy.
Polska
Polska była po „potopie” pogrążona nie w ubó­
stwie, lecz po prostu w nędzy. Czwarta część
szlachty poszła z torbami, zmuszona pozbywać się
własności ziemskiej za bezcen. Kupiectwo polskie
zeszło na kramarzy, rzemieślnik na partacza bez
poważniejszych zamówień, a przy zubożałym dzie­
dzicu chłop głodował. Znaczna większość ludności,
tak na wsi, jako też po miastach, zaczynała chodzić
boso. Ale gdy trzeba było wystawić wojsko, król i
patriotyczna część magnatów zastawiali za granicą
klejnoty i srebra stołowe.
Ruiny po wojnach szwedzkich nie zostały na­
prawione; sterczą do dnia dzisiejszego na bolesną
pamiątkę i surową przestrogę.
W drugiej połowie panowania Sobieskiego ze­
rwało się pasmo polskiej nauki, ale rwało się ono już
za Jana Kazimierza. Nowych książek bywało coraz
mniej, a stare przedrukowywano coraz rzadziej. Nie
brakło talentów, lecz marniały.
Zubożeliśmy i w następstwie tego obniżyła się
oświata; a skutkiem i tego, i tamtego obniżył się też
obyczaj polski, aż nadszedł okres tzw. sarmatyzmu.
Słowem od połowy XVII w. do połowy XVIII; znajdo­
waliśmy się w nędzy i ciemnocie. I wtenczas właś­
nie nastał w Polsce alkoholizm.
Chcieliśmy zrobić niejedno, lecz nie umieliśmy,
a dla braku i wiedzy i środków nie mogliśmy. Oto
straszna tajemnica niedotrzymania ślubów lwow­
skich Jana Kazimierza.
Bądźmy dumni z tego, że jesteśmy Polakami, że
należymy do narodu, który znosił tyle cierpień, lecz
nie załamał się w swej ciężkiej walce o byt umysło­
wy i moralny.
Jest oczywiście w historii także walka o byt ma­
terialny. Zwłaszcza my, Polacy, musimy się do niej
zabrać energicznie, boć nie można dopuścić, żeby­
śmy stali zawsze na szarym końcu Europy, z pu­
stą kaletą, jakby na pośmiewisko. My musimy się
wzbogacić, oświecić i podnieść bez uszczerbku dla
poziomu moralnego Polaka.
Po czym poznać ogólną nędzę lub
zamożność jakiegoś kraju? Na pierw­
szy rzut oka – od razu po mieszka­
niach. W Polsce przeszło 70% ludno­
ści zajmuje mieszkania jednoizbowe;
często gnieżdżą się nawet po dwie
rodziny w jednej izbie. Są całe oko­
lice kraju, gdzie rodzina jest już za­
dowolona, jeżeli ta izba jest widna i
trochę ciepła, i nie marzą ludzie o ni­
czym więcej, jak tylko żeby tę swoją
izbę utrzymać w czystości i porządku.
W sztuce poprzestawania na małym
doprowadziliśmy, my Polacy, do mi­
strzostwa. Posiadający jeden pokój
mieszkalny i kuchnię osobną ucho­
dzą za zamożnych. A tymczasem
robotnik czeski mieszka w dwóch po­
kojach, angielski w trzech, a nawet czterech (z sa­
lonem). Każdy Anglik choćby trochę zamożniejszy,
stara się mieszkać z rodziną sam w osobnym domu,
choćby to był mały trzypokojowy domek, a koniecz­
nie z ogródkiem.
Polska jest krajem nieszczęśliwym, bo w każ­
dym pokoleniu wojny i prześladowania burzą nasze
dorobki. Im zaś dokładniej i głębiej myśli się nad
sprawami polskimi w przeszłości, teraźniejszości i
przyszłości, tym bardziej nabiera się przekonania,
że polskość a katolicyzm to jedno.
Dobrobyt a etyka
Zabiegać o dobrobyt wolno każdemu, a dla oj­
ców rodzin stanowi to nawet bezwzględny obowią­
zek. Lecz do rozmyślań o kategorii dobra material­
nego przyłącza się kategoria dobra moralnego i robi
zastrzeżenie: Byle uczciwie! Zachodzą więc związki
z moralnością i przy zdrowiu i przy dobrobycie.
Według katolickiej etyki życia publicznego należy
dążyć do tego, żeby każdy, kto tylko zechce (choćby
robotnik), mógł dojść do własności swojego domku.
Przy każdym związku zawodowym powinna być
osobna sekcja budowlana, działająca na podstawie
tzw. kredytu amortyzacyjnego. Kredyt amortyzacyj­
ny to cudowny wynalazek, bo każdy, chociaż ubogi,
byle rządny i pracowity, może dojść do własności.
My, katolicy, chcielibyśmy każdego robotnika zrobić
właścicielem domku z ogródkiem. Nie ulega naj­
mniejszej wątpliwości, że majątek polski podniósłby
się bardzo, gdyby w Polsce zaprowadzono admini­
strację obywatelską z samorządami.
Wybrańcami losu są tacy, którym dano walczyć o
dobrobyt, to znaczy nie tylko o zaspokojenie głodu,
lecz o stałą poprawę warunków bytu. Powinno się
zarabiać więcej, niż się koniecznie potrzebuje! Do­
brobyt zaczyna się dopiero wtenczas, gdy się ma na
takie wydatki, bez których można by się obejść.
W Polsce większość ludności wysila
się, żeby się tylko utrzymać przy życiu,
żeby nie umrzeć z głodu. Niestety jesteśmy
najuboższym narodem w Europie. Trudno
ojcu rodziny spełnić obowiązek wzglę­
dem żony i dzieci, żeby im dostarczyć
dostatecznego utrzymania. Żony muszą
dźwigać materialny ciężar życia na równi
z mężem i zarabiać poza domem. Zamiast
pilnować dzieci, domu i rodziny one mu­
szą codziennie odrywać się od własnych
dzieci i gonić po mieście za groszem.
Innymi słowy: my musimy pielęgno­
wać naukę o dobrobycie, tzw. ekonomię
społeczną. Zajmował się nią niemało Kościół już w
wiekach średnich. Do ciekawych tych spraw warto
zajrzeć choćby, żeby wiedzieć, jakie zasady przy­
świecały już wówczas miłości bliźniego w skali hi­
storycznego życia publicznego i jakie cele wytknęła
sobie od bardzo już dawnych czasów katolicka eko­
nomia społeczna.
Chrześcijaństwo uświęciło pracę, a Kościół nie
kładzie tamy, ani rozrostowi pracy, ani majątkowym
tego następstwom. Walka z nędząma według naszej
etyki polegać na tym, żeby wszelkimi sposobami
dopomagać ubogiemu, by się wydobył z ubóstwa, a
przeszedł do zamożności. Nasza etyka chce bieda­
ków wzbogacić. Nie zależy nam na wielkich boga­
ctwach, ale chcemy, żeby w społeczeństwie było jak
najwięcej osób zamożnych, mających z czego żyć,
niezawisłych materialnie.
Czyż to nie po chrześcijańsku? Wszak umyślne
uszczuplanie bliźniego podpadałoby pod siódme
przykazanie.
My chcemy etyki totalnej, to jest żeby każdy
krok życia, czy to prywatnego, czy też publicznego
przejęty był moralnością chrześcijańską. Moralność
zwierzchniczką wszelkich naszych myśli i czynów!
Zachowując te hasła, a stosując je przede
wszystkich sami do siebie, mamy prawo dbać o
swój dobrobyt.
Zastanawiającym jest fakt, że na całym świecie
i w całej historii powszechnej, wszędzie i zawsze
łączą się z sobą dwa objawy społeczne: jednożeń­
stwo dożywotnie z nienaruszalnością własności
osobistej. Widzi się w tym zależność ekonomii od
etyki. Nie utrzyma się własność osobista, gdzie nie
obowiązuje jednożeństwo (monogamia), a gdzie­
kolwiek naruszono własność prywatną osobistą,
nastąpił też upadek dożywotniego jednożeństwa.
Postęp polega na tym, żeby syn mógł zaczynać
tam, gdzie ojciec skończył! Gdzie każde pokolenie
zaczyna na nowo od początku, nie zajdzie się da­
leko.
Są zaś trzy warunki powodzenia każdej a każdej
sprawy, prywatnej, czy publicznej: równowaga, kie­
runek, ciągłość.
Nasuwa się tedy pierwszy warunek powodzenia
– ciągłość. Tylko pracą bez przerw można osiągnąć
cele znaczniejsze, poważniejsze.
Wartość i piękno życia polega zawsze na tym,
żeby zawsze kochać kogoś i coś; np. rodzinę swą i
powołanie swoje. Ale można też, niestety, kochać w
sposób niemądry, co zazwyczaj źle się kończy.
Katolikami jesteśmy, a zatem przyznajemy ety­
ce katolickiej naczelne stanowisko w naszym życiu.
Rozumie się samo przez się, że nie uczestniczymy
w niczym, co byłoby niemoralne. My trzymamy się
trzech wielkich słupów naszego bytu, a te są: kato­
licyzm, cywilizacja łacińska i polskość. O te słupy
opierać się mają ciągłość i kierunek, a tylko przy
nich da się utrzymać nasza równowaga duchowa.
Feliks Koneczny
Powyższemyślipochodzązartykułówzamieszczanych
przez Feliksa Konecznego w „Niedzieli” w latach 1946-
1949.
Feliks Koneczny (1862-1949)
Zapraszamy Polonię na spotkania z niezłomną bohaterką
Polskiego Sierpnia 1980 r. i pierwszej „Solidarności”
ANNĄ WALENTYNOWICZ
Spotkania odbędą się w dniach 3-19 września 2007 r.
w Kanadzie: w Montrealu, Ottawie oraz w Toronto i jego
okolicach i w Stanach Zjednoczonych: w Nowym Jorku,
New Jersey, Filadelfii i Detroit
Więcej szczegółowych informacji uzyskają Państwo w miejscowych
mediach: w polonijnych gazetach i rozgłośniach radiowych i
telewizyjnych, w okresie bezpośrednio poprzedzającym spotkania.
W sprawie spotkań można też kontaktować się z naszą redakcją
w Polsce (tel. 71- 343-6750) i w Kanadzie (tel. 416-259-3714).